دستگیره در از پرکاربردترین یراق‌آلاتی است که در زندگی روزمره از آن استفاده می‌کنید؛ بنابراین، شاید برایتان مفید باشد که با اجزای دستگیره در و مکانیزم آن آشنا شوید. تا در صورت خرابی یا فرسودگی قطعات، بهتر بتوانید مشکل را شناسایی و برطرف کنید.
ما در این مقاله از نایس نیز قصد داریم به معرفی اجزای دستگیره و هر چیزی که با مکانیزم دستگیره درب مرتبط است، بپردازیم. همچنین، در پایان، نحوه نصب اجزا و نکات مهم نگهداری و تعویض قطعات جانبی دستگیره را بررسی می‌کنیم.
دستگیره در چیست و چه کاربردی دارد؟
دستگیره درب از اجزای مهم در است که بر روی درب‌های مختلف نصب می‌شود و عمل باز و بسته کردن در را انجام می‌دهد. این یراق‌آلات ضروری در انواع مختلفی وجود دارد و بسته به نوع کاربری در فضاهای گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که دستگیره به همراه قفل باشد، نقش مهمی را در ایمنی ساختمان ایفا می‌کند. علاوه بر این، دستگیره در با طرح و رنگ‌های مختلفی که عرضه می‌شود، جنبه تزئینی نیز دارد و به زیباتر شدن دکوراسیون محیط اطراف کمک می‌کند.
مهم‌ترین اجزای دستگیره در
به طور کلی، ساختار اصلی انواع دستگیره درب شامل اجزای زیر است:
1. اهرم دستگیره
اهرم دستگیره (هندل) از قسمت‌های مهم اجزای دستگیره در است که بر روی صفحه پشتی یا رزت نصب می‌شود و از آن برای باز و بسته کردن درب استفاده می‌کنند. زمانی که اهرم را به سمت پایین فشار می‌دهید، در داخل هر دسته یک مکانیسم فنری وجود دارد که اهرم را به حالت اولیه باز می‌گرداند. در دستگیره‌های چرخشی بدون فنر نیز با چرخاندن دستگیره و رها کردن آن، درب باز می‌شود.
2. صفحه پشتی (رزت)
صفحه پشتی یا رزت از دیگر مهم‌ترین اجزای دستگیره درب است که اهرم بر روی آن نصب می‌شود. این قطعه، اجزای داخلی دستگیره در شامل هر گونه اتصالات و مکانیسم داخلی را پنهان می‌کند و ظاهر زیبایی به درب می‌بخشد. با این حال، کاربرد صفحه پشتی با رزت متفاوت است. صفحه پشتی برای دستگیره‌های قدیمی با سوراخ کلید مانند دستگیره پلاک کاربرد دارد. رزت برای دستگیره‌های درب مدرن استفاده می‌شود و اغلب به شکل گرد یا مربعی است.
3. میله گردان (شفت)
شفت که با نام‌های دیگری مانند میله گردان و میله چارسو نیز شناخته می‌شود؛ از مهم‌ترین اجزای دستگیره در و میله‌ای فلزی از جنس فولاد است. این میله داخل سوراخ مربعی شکل بر روی قفل نصب می‌شود و صفحه پشتی یا رزت بر روی آن قرار می‌گیرد. به این صورت، دو دستگیره در را در دو طرف درب به یکدیگر متصل می‌کند. زمانی که دستگیره در را می‌چرخانید، شفت نیز می‌چرخد تا مکانیسم دستگیره در و قفل درب کار کند و در باز شود.
4. ضامن و ددبولت
ضامن و ددبولت از دیگر اجزای دستگیره در هستند که در قسمت چارچوب قفل تعبیه شده‌اند. ضامن، زبانه‌ای است که در زمان پایین آمدن دستگیره در، به داخل فرو می‌رود و اجازه می‌دهد تا درب باز شود. سپس، با رها کردن دستگیره برای بسته شدن درب، زبانه ضامن به سمت جلو هدایت می‌شود.
ددبولت نیز زبانه‌ای است که در مکانیزم قفل شدن درب با چرخاندن کلید به بیرون حرکت می‌کند و داخل صفحه ضربه‌گیر روی چارچوب دیوار فرو می‌رود.
5. قفل و سیلندر
قفل و سیلندر از بخش‌های مهم در مکانیزه دستگیره در هستند و در انواع مختلفی وجود دارند. قفل، قطعه‌ای است که داخل چارچوب در نصب می‌شود و وظیفه باز و بسته کردن درب و برقرای امنیت فضا را بر عهده دارد. قفل‌ها اغلب در انواع قفل درب چوبی، کلیدی، سوئیچی، ضد سرقت و … تولید می‌شوند و توپی یا مغزی داخل آن قرار می‌گیرد.
سیلندر یا مغزی نیز از دیگر اجزای دستگیره در، قطعه‌ای است که کلید داخل آن فرو می‌رود. این قطعه شامل پین و شیارهایی است که با دندانه‌های کلید مخصوص خود همخوانی دارد و با چرخاندن کلید داخل مغزی، قفل باز یا بسته می‌شود. سیلندرها نیز در انواع مختلفی مانند تک سیلندر، دو سیلندر یا چفتی وجود دارند که بسته به نوع دستگیره می‌توانید یکی از آن‌ها را تهیه کنید.
مکانیزم قفل در دستگیره
مکانیزم قفل، قطعه‌ای ضروری در دستگیره است که همان‌طور که بیان کردیم در قسمت زبانه درب نصب می‌شود و ضامن، میل چارسو و توپی بر روی آن قرار می‌گیرد. درواقع عملکرد اصلی دستگیره در به نصب صحیح و سالم بودن مکانیزم قفل متکی است. زمانی که دستگیره را به پایین فشار می‌دهید، میل چارسو بر روی مکانیزم قفل می‌چرخد و ضامن به داخل فرو می‌رود. در این صورت درب باز می‌شود. به همین صورت با رها کردن دستگیره در و جلو آمدن ضامن، درب بسته می‌شود.
همچنین، با چرخاندن کلید درون مغزی، ددبولت روی مکانیزم قفل به سمت داخل یا بیرون حرکت می‌کند تا قفل درب باز یا بسته شود.
جنس بدنه و روکش انواع دستگیره در
انواع دستگیره درب با جنس بدنه و روکش‌های مختلفی به بازار عرضه می‌شوند. متریالی که اغلب برای روکش دستگیره در استفاده می‌شود شامل آلیاژ برنج، روی، آلومینیوم، فولاد ضدزنگ و … است. البته دستگیره‌های غیرفلزی دیگری مانند دستگیره‌های سرامیکی و کریستالی نیز وجود دارند که بسته به دکوراسیون فضا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به طور کلی، دستگیره‌های برنجی و روی به دلیل این که سختی و مقاومت بیشتری دارند، از قیمت بالایی برخوردارند. در مقابل آن، روکش دستگیره در آلومینیومی و فولادی از نمونه‌های اقتصادی موجود در بازار هستند.
تفاوت دستگیره پلاک و رزت چیست؟
به طور کلی، دستگیره‌ها از لحاظ شکل ظاهری به دو دسته دستگیره پلاک (یک تکه) و دستگیره رزت (دو تکه) تقسیم می‌شوند. دستگیره رزت از مدل‌های جدید دستگیره است که بخش اهرم دستگیره و قفل و کلید آن به صورت دو تکه جدا از هم طراحی شده‌اند. اجزای دستگیره در ر/;?زت در طرح و رنگ‌بندی مختلف در بازار موجودند. این دستگیره‌ها در دو نوع سوئیچی و کلیددار تولید می‌شوند. نوع سوئیچی این دستگیره اغلب در درب‌های ضد سرقت و سرویس بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نوع کلیددار آن در کاربردهای مختلفی مانند درب ورودی ساختمان، اتاق و … استفاده می‌شود.
در مقابل آن، دستگیره پلاک از مدل‌های قدیمی و ارزان قیمت دستگیره است که به صورت یک تکه طراحی شده است. یعنی بخش اهرم دستگیره و کلید آن روی یک صفحه پشتی (بک پلیت) قرار دارد. این نوع دستگیره به دلیل این که مقاومت و امنیت پایینی نسبت به دستگیره روزت دارد؛ معمولا برای درب اتاق، حیاط و … کاربرد دارد و برای درب ورودی ساختمان مناسب نیست.
شفت دستگیره در چیست؟
شفت (میله گردان) از اجزای دستگیره در، قطعه‌ای است فلزی و با سطح مقطع مربعی شکل که دو دستگیره درب را به یکدیگر متصل می‌کند. این میله بر روی انواع دستگیره‌های پلاک، اتاقی، سوئیچی و دستگیره‌های حمام و دستشویی قابل نصب است و اهرم دستگیره درب بر روی آن قرار می‌گیرد.
برای نصب این میله بعد از قرار دادن قفل در زبانه درب، میله گردان را با زاویه 90 درجه و به صورت افقی داخل محل خود بر روی قفل فرو ببرید. سپس، اهرم دستگیره را بر روی میل چارسو منطبق کنید.
دقت کنید میله گردان بدون خوردگی و خرابی باشد. زیرا اگر این میله سالم نباشد، به خوبی نمی‌تواند درون مکانیزم قفل قرار بگیرد. در نتیجه، درب به درستی باز یا بسته نمی‌شود.
اجزای مکانیکی داخلی دستگیره در
اجزای داخلی دستگیره درب همچون فنرها و چرخ‌دنده‌ها نقش مهمی در عملکرد صحیح دستگیره‌ها ایفا می‌کنند. به طور کلی، مکانیزم فنر به این صورت است که اجزای دستگیره در را به بدنه قفل وصل می‌کند. این عمل باعث سهولت مکانیزم بازشونده و همچنین بازگرداندن اهرم دستگیره به موقعیت اولیه می‌شود.
نقش سیلندر قفل در دستگیره‌های قفل‌دار
سیلندر یکی از مهم‌ترین اجزای مکانیکی دستگیره‌های قفل‌دار است که کلید داخل آن فرو می‌رود و قفل درب را باز و بسته می‌کند. سیلندر و کلید هر دو دارای شیارهایی هستند که با یکدیگر مطابقت می‌کنند. زمانی که کلید داخل سیلندر فرو می‌رود، با جابجا شدن پین‌های سیلندر، مکانیزم قفل یا باز شدن درب فعال می‌شود. در صورتی که این شیارها همخوانی نداشته باشند، کلید نمی‌تواند داخل سیلندر وارد شود.
سیلندر قفل در انواع مختلفی مانند یورو، هوشمند و درون دستگیره‌ای وجود دارد. کیفیت سیلندر یا مغزی قفل در مسائل امنیتی بسیار اهمیت دارد. اگر مغزی بی‌کیفیت باشد؛ سارقان به راحتی می‌توانند بعد از باز کردن دستگیره با استفاده از یک سنجاق، پین‌های سیلندر را دستکاری کنند و قفل را باز کنند. یا با ضربه زدن به آن، مغزی را بشکنند و وارد ساختمان شوند.
نحوه نصب اجزای مختلف دستگیره در
نصب صحیح اجزای دستگیره درب برای عملکرد درست آن و ایمنی ساختمان بسیار اهمیت دارد. در ادامه، مراحل نصب دستگیره را بررسی می‌کنیم:
- ابتدا محل نصب اجزای دستگیره در را بر روی هر دو طرف درب مشخص کنید. معمولا دستگیره‌های درب در فاصله استاندارد یک متری از سطح زمین نصب می‌شوند. با این حال، شما می‌توانید محل دستگیره را با توجه به ارتفاع دستگیره سایر درب‌های ساختمان مشخص کنید.
- محل پیچ‌ها، مغزی قفل و اهرم دستگیره را با استفاده از شابلون موجود در کیت نصب دستگیره، بر روی دو طرف درب علامت‌گذاری کنید. حتما یک گوه را زیر در قرار دهید تا درب ناخواسته حرکت نکند.
- با استفاده از دریل برقی و یک مته 2 میلی‌متری، ابتدا محل‌های مشخص شده را کمی سوراخ کنید.
- سپس، یک مته بزرگ‌تر بردارید و سوراخ‌های ایجاد شده را عمیق‌تر کنید. مراقب باشید مته از طرف دیگر درب خارج نشود.
- با استفاده از یک مته 25 میلی‌متری، محل نصب اهرم دستگیره و مغزی قفل را کاملا سوراخ کنید. همچنین، سوراخی در قسمت زبانه درب برای نصب قفل ایجاد کنید. سپس، با استفاده از یک پیچ‌گوشتی و چکش، سوراخ حفر شده را به اندازه خود قفل گسترش دهید.
- محل پیچ‌های قفل را بر روی زبانه درب سوراخ کنید.
- قفل را داخل شکاف ایجاد شده فرو ببرید و پیچ‌های آن را محکم کنید.
- در این مرحله از نصب اجزای دستگیره در، اگر قصد دارید دستگیره پلاک نصب کنید، ابتدا باید مغزی یا سیلندر قفل را جاسازی کنید.
- سپس، میله گردان (شفت) را در محل خود فرو ببرید و دستگیره درب را بر روی آن قرار دهید.
- در نهایت، پیچ‌های دستگیره را با پیچ‌گوشتی سفت کنید.
نکات نگهداری و تعویض اجزای دستگیره درب
اجزای دستگیره در از یراق‌آلاتی هستند که مدام در حال استفاده‌اند؛ بنابراین، با گذشت زمان ممکن است خراب شوند یا دچار ساییدگی و فرسودگی شوند. در این صورت، دستگیره درب دیگر مانند گذشته، عملکرد خوبی نخواهد داشت.
به همین دلیل، مهم است به نکات و توصیه‌های زیر برای نگهداری و تعویض اجزای دستگیره درب توجه کنید. تا دوام و طول عمر مفید دستگیره‌ها بیشتر شود:
- مطمئن شوید که اجزای دستگیره درب، پیچ و مهره‌های آن به خوبی در جای خود محکم شده‌اند. اگر دستگیره به درستی نصب نشود، این امر، احتمال آسیب به آن را بیشتر می‌کند.
- کلید و قطعات فرسوده یا زنگ زده را تعویض کنید. کلیدهایی که آسیب دیده‌اند، لبه‌های ناهموار دارند یا قطعاتی که خراب شده‌اند، می‌توانند به مکانیزم دستگیره درب شما آسیب وارد کنند. به طور کلی، برای کارهای تعویض و تعمیر بهتر است از یک تعمیرکار متخصص کمک بگیرید.
- دستگیره و قفل درب را ماهیانه یکبار با مواد شوینده غیر اسیدی و یک پارچه نرم تمیز کنید. تا گردوغبار و کثیفی به اجزای داخلی دستگیره در نفوذ نکند.
- با دستگیره درب، ملایم رفتار کنید. اگر اهرم دستگیره را با شدت بچرخانید یا کلید را به درستی و آرام وارد قفل نکنید؛ این امر می‌تواند باعث ساییدگی و آسیب دیدن اجزای مکانیکی داخل دستگیر در شود.
- دستگیره و قفل درب را به طور مرتب با گریس مخصوص روغن‌کاری کنید. تا عملکرد روان و خوبی داشته باشند و دچار ساییدگی و زنگ زدگی نشوند.
جمع‌بندی
دستگیره در به عنوان یکی از اجزای اصلی درب ساختمان، نقش مهمی در باز و بسته شدن درب بر عهده دارد. ما در این مقاله سعی کردیم مهم‌ترین اجزای دستگیره در شامل اهرم دستگیره، روزت، شفت، قفل و سیلندر را به همراه عملکرد آن‌ها بررسی کنیم. همچنین، توضیحاتی را در مورد مکانیزم قفل در، انواع روکش دستگیره، تفاوت دستگیره رزت و پلاک و عملکرد سیلندر قفل به شما ارائه کردیم. شما همچنین با خواندن این مقاله با نحوه نصب و نکات نگهداری و تعویض اجزای دستگیره درب آشنا می‌شوید.
